ဇမၺဳပတိခၽြတ္ခန္း မင္းဝတ္ဆင္းတုေတာ္မ်ား

Yan Win (Taung Da Gar) Zambupati

ဇမၺဳပတိခၽြတ္ခန္း မင္းဝတ္ဆင္းတုေတာ္မ်ား

ရန္ဝင္း (ေတာင္တံခါး)
ဇူလိုင္ ၂၃၊ ၂၀၁၀

မင္းဝတ္တန္ဆာ ဝတ္ဆင္ထားၿပီး ဇမၺဳပတိခၽြတ္ခန္းဗုဒၶဆင္းတုေတာ္လို႔ေခၚၾကတဲ့ ဆင္းတုေတာ္အမ်ဳိးမ်ဳိးကို ျမန္မာျပည္အတြင္း ေနရာအႏွံ႔အျပားမွာေတြ႔ရပါတယ္။

ဇမၺဳပတိမင္းခၽြတ္ခန္း ဇာတ္ထုပ္ဝတၳဳက သဂၤါယနာတင္ထားၿပီးတဲ့ ပိဋကတ္သံုးပံု၊ အဌကထာ၊ ဗုဒၶဝင္၊ ထူပဝင္၊ အဌကထာ ပါဠိေတာ္က်မ္းအေစာင္ေစာင္ေတြမွာ မပါရွိပါ။ ဇင္းမယ္ဆရာမ်ားရဲ႕ ေနာက္တိုးျဖည့္စြက္တဲ့ ဇာတ္ထုပ္ဝတၳဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဂါတမဗုဒၶ နဲ႔ ေခတ္ၿပိဳင္ ဇမၺဳပတိမင္း ဆိုတာ မရွိခဲ့ေပမယ့္ တန္ခိုးခ်င္းယွဥ္ၿပိဳင္ၿပီး ဇမၺဳပတိမင္းကို ခၽြတ္ခဲ့ရတဲ့ ဗုဒၶရဲ႕ဂုဏ္ေတာ္ကို ခ်ီးက်ဴးပူေဇာ္တဲ့အေနနဲ႔အဲဒီ ဇာတ္ထုပ္ဝတၳဳကို မွတ္တမ္းတင္ ထားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ထိုးဇာတ္ေပမယ့္ လူသိမ်ားတယ္။

“ဓမၼဥွိဝကၠလိ၊ ပႆေႏၱာ မံ ပႆတိ။ မံ ပႆေႏၱာ ဓမၼံ ပႆတိ။”
သံယုတၱနိကာယ္၊ ဝကၠလိသုတ္

ဗုဒၶက ဝကၠလိသုတ္မွာ ‘အို ဝကၠလိ၊ တရားကိုျမင္ေသာသူသည္ ငါဘုရားကိုျမင္၏။ ငါဘုရားကိုျမင္ေသာသူသည္ တရားကိုျမင္၏။’ လို႔ ေဟာၾကားထားပါတယ္။

အဲဒါေၾကာင့္ပဲ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြမွာ သက္ေတာ္ထင္ရွား ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားကို အာ႐ံုျပဳ ထင္ျမင္ ၾကည္ညိဳၾကဖို႔ရာအတြက္ ဗုဒၶဝင္ကိုယ္စားျပဳ႐ုပ္ပြားေတာ္ ထုလုပ္ပူေဇာ္တဲ့အေလ့အထရွိၾကတယ္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္အမ်ဳိးမ်ဳိး ထုလုပ္ပူေဇာ္ၾကတာေတြထဲမွာ မင္းဝတ္တန္ဆာဝတ္ ဆင္းတုေတာ္ေတြကို ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအဝင္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ႏိုင္ငံေတြမွာ ေခတ္အဆက္ဆက္က လက္ရာမ်ဳိးစံုနဲ႔ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

ေတြ႔ရွိသမွ် မင္းဝတ္တန္ဆာဝတ္ ဆင္းတုေတာ္ေတြအားလံုးကို ဇမၺဳပတိမင္းခၽြတ္ခန္း ဇာတ္ထုပ္ပါ ဇာတ္ကြက္အတိုင္း ထုုလုပ္ပူေဇာ္ထားတယ္ဆိုတဲ့ ဇမၺဳပတိခၽြတ္ခန္းဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ေတြလို႔ေတာ့ အတိအက် မေခၚႏိုင္ပါ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တခ်ဳိ႕ဆင္းတုေတာ္ေတြက ဗုဒၶကိုကိုယ္စားျပဳတဲ့ ႐ုပ္ပြားေတာ္ေတြ မဟုတ္ၾကပါ။ ဒီေတာ့ အားလံုးကိုျခံဳၿပီး မင္းဝတ္ဆင္းတုေတာ္မ်ား လို႔ ေခၚရင္ သင့္ေတာ္မယ္ထင္ပါတယ္။

မင္းဝတ္တန္ဆာဝတ္ဆင္ထားတဲ့ ဆင္းတုေတာ္ေတြကိုထုလုပ္ပူေဇာ္ၾကတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့၊
(၁) ေနာက္ပြင့္မယ့္ ဘုရားေလာင္းရဲ႕သေဘာကိုေဆာင္ဖို႔၊
(၂) မင္းအသြင္ေပ်ာက္ဆဲ ဘုရားအသြင္ေရာက္ဆဲ မာရ္နတ္ေအာင္ပြဲကို ၾကည္ညိဳဖို႔၊
(၃) မင္းလိုတင့္တယ္တာကို ဖူးျမင္ခ်င္လို႔ မင္းဝတ္ ဝတ္ေပးခြင့္ရွိတယ္ဆိုတဲ့ခံယူခ်က္ရွိလို႔၊
အဲဒီသံုးခ်က္က အဓိကျဖစ္ပါတယ္။

အၾကမ္းအားျဖင့္ မင္းဝတ္တန္ဆာ အျပည့္အစံုဝတ္ထားတဲ့ဆင္းတုေတာ္နဲ႔ တပိုင္းတစ မင္းဝတ္တန္ဆာ ဝတ္ထားတဲ့ ဆင္းတုေတာ္လို႔ အဲဒီဆင္းတုေတာ္ေတြကို ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စားခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီမွာလည္း မူလကတည္းက မင္းဝတ္တန္ဆာ တပါထည္းထုလုပ္ထားတာနဲ႔ ေနာက္မွဝတ္ေပးထားတာေတြကိုလည္း ေတြ႔ႏိုင္ပါေသးတယ္။ သေဘာခ်င္းကေတာ့ အတူတူပါပဲ။

မူလထုလုပ္ကတည္းက မင္းဝတ္တန္ဆာဝတ္ထားတဲ့ ဆင္းတုေတာ္ေတြမွာဆိုရင္ မဟာယာန ေျမာက္ပိုင္း ဗုဒၶြဘာသာဝင္ေတြ ကိုးကြယ္ၾကတဲ့ ဘုရားေလာင္း ေဗါဓိသတၱ ၁၈၈ မ်ဳိးေလာက္ထဲက (၁) ေမတၱ်ယ် (အရိေမေတၱယ်)၊ (၂) အဗလိုကီေတဗြရ (အဝေလာကိေတသြာရ)၊ (၃)မန္ဂ်ဴၿဂီ့ (မၪၨဴသီရိ) တဆူဆူကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ဆင္းတုေတာ္ေတြ ျဖစ္ၾကတာ မ်ားတယ္။ မကိုဋ္၊ နားဆြဲ၊ နားကင္း၊ လက္ေကာက္၊ လက္ၾကပ္၊ စလြယ္၊ တခ်ဳိ႕မွာလည္း ေျခခ်င္းေတြ ေျခနင္းေတြပါတယ္။

ျမန္မာျပည္မွာ သီရိေခတၲရာ (ၿဂီေကၡၾတ)၊ ဗိႆႏိုး၊ ဟန္လင္း စတဲ့ ပ်ဴႏိုင္ငံေတြ ထြန္းကားကတည္းက ေထရဝါဒနဲ႔ စင္ၿပိဳင္ မဟာယာနအယူဝါဒကို ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈရွိေနေၾကာင္း အေထာက္အထားေတြ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ရခိုင္ ေဝသာလီေခတ္ နဲ႔ ပုုဂံေခတ္မွာလည္း မဟာယာန ကို ေထရဝါဒနဲ႔ စဥ္ၿပိဳင္ကိုးကြယ္ပါတယ္။

ဘုရားေလာင္း အရိေမေတၱယ် ပံုေတာ္ကို မင္းဝတ္တန္ဆာ ဝတ္ဆင္ထားၿပီး ပဒုမာသန တင္ပ်ဥ္ေခြထိုင္ပံု နဲ႔ စ်ာနမုျဒာ ေခၚ စ်န္ဝင္စားေနတဲ့ ပံုေတာ္အျဖစ္ေတြ႔ရေလ့ရွိတယ္။ မကိုဋ္မွာ ေစတီငယ္ပံုပါပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆင္းတုေတာ္ေတြရဲ႕ လက္ထဲမွာ အၿမိဳက္အိုးပါတတ္တယ္။

အၿမိဳက္အိုး နဲ႔ စ်ာနမုျဒာ၊
ေဝသာလီေခတ္၊ ရခိုင္ျပည္နယ္

၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ပုဂံငလ်င္အၿပီးမွာ ေသည္လည္ဂူ ဂူဘုရား၊ အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီးေကာင္းမႈ ေရႊဆံေတာ္ေစတီနဲ႔ ထိလိုင္မင္းႀကီး ေကာင္းမႈ ေရႊစည္းခံုေစတီေတြကရတဲ့ ေပၚေတာ္မူ ဆင္းတုေတာ္ေတြက အရိေမေတၱယ်ပံုေတာ္ေတြပါပဲ။

အၿမိဳက္အိုး နဲ႔ စ်ာနမုျဒာ၊
ပုဂံေခတ္ဦး၊ ေရႊစည္းခံုေစတီ၊ ေညာင္ဦး

စ်ာနမုျဒာ၊ ပုဂံေခတ္ဦး၊ ေသည္လည္ဂူ ဂူဘုရား၊ ပုဂံ

ေဝသာလီေခတ္ နဲ႔ ပုဂံေခတ္ လက္ရာေတြမွာ ဟရီတက (ၾကစုသီး/ဖန္ခါးသီး) ကိုကိုင္ထားတဲ့ ဝရဒမုျဒာနဲ႔လည္း ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ မံုရြာခ႐ိုင္ ျမင္းမူၿမိဳ႕နယ္ ပရိမၼအရပ္က ေရွးဘုရားေတြၿပိဳပ်က္ရာမွာလည္း အၿမိဳက္အိုးနဲ႔ ဝရဒမုျဒာပါ ပုဂံေခတ္လက္ရာ အရိေမေတၱယ်ပံုေတာ္ေတြကို ေတြ႔ရပါတယ္။

အၿမိဳက္အိုး၊ ဟရိတက နဲ႔ ဝရဒမုျဒာ၊ ေဝသာလီေခတ္၊ ရခိုင္ျပည္နယ္

အၿမိဳက္အိုး၊ ဟရိတက နဲ႔ ဝရဒမုျဒာ၊ ပုဂံေခတ္

ဘုရားေလာင္း အဝေလာကိေတသြာရ ကို ေဗာဓိသတၱ၊ ေလာကနာထ ဘုရားေလာင္း၊ ေလာေကသရ ဘုရားေလာင္း လို႔လည္း ေခၚပါတယ္။ အဝေလာကိေတသြာရ ဘုရားေလာင္းပံုေတာ္ကို ေယာက်္ားပံုစံနဲ႔ မိန္းမပံုစံကိုပါ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုး ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

ဘုရားေလာင္း အဝေလာကိေတသြာရ၊ တိဗက္

တာရာေဒဝီ ေခၚ မိန္းမ ပံုစံနဲ႔ ဘုရားေလာင္း အဝေလာကိေတသြာရ၊ တိဗက္

အဝေလာကိေတသြာရ ဘုရားေလာင္းရဲ႕ အဓိက လကၡဏာ က ၾကာပလႅင္၊ ၾကာပန္း နဲ႔ ၾကာ႐ိုးႏြယ္ ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားလကၡဏာတခုကေတာ့ မကိုဋ္သရဖူမွာ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္တဆူျဖစ္ျဖစ္၊ ေစတီပံုျဖစ္ျဖစ္ ပါပါတယ္။ ထူးျခားတာက ထိုင္တဲ့ပံုစံပါ။ ကိုယ္ကို ‘ႀတိဘဂၤ’ ေခၚတဲ့ သံုးဆစ္ခ်ဳိးထားၿပီး၊ ဘယ္ေျခတဖက္တင္ ညာေျခတဖက္ခ်၊ လလိတာသန ပုံစံနဲ႔ ထိုင္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆင္းတုေတာ္ေတြမွာ ခါးစည္းႀကိဳးကို ညာဘက္ဒူးမွာ ခ်ိတ္ထားတာမ်ဳိးလည္း ရွိတယ္။ ညာဖက္ေျခဖဝါးကို ၾကာပန္းေပၚမွာ တင္ထားတယ္။ ဘယ္လက္က ၾကာ႐ိုးႏြယ္ ကိုရြရြကိုင္ၿပီး၊ ညာလက္က ဆုေပးတဲ့ ‘ဝရဒ’ မုျဒာပါ။ ‘ႀတိဘဂၤ’ ကိုယ္ဟန္နဲ႔ မတ္တပ္ရပ္ ပံုေတြကိုလည္း ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

သီရိေခတၲရာ (ၿဂီေကၡၾတ) ပ်ဴေခတ္လက္ရာ၊ မကိုဋ္မွာ ဗုဒၶဆင္းတုပံုပါတဲ့ ေၾကးသြန္း အဝေလာကိေတသြာရ

သီရိေခတၲရာ (ၿဂီေကၡၾတ) ပ်ဴေခတ္လက္ရာ၊
တာရာေဒဝီ၊ ေျမပံုအုတ္ခြက္

အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီး ကိုယ္တိုင္သြန္းလုပ္ပူေဇာ္တဲ့ ေျမပံုဘုရားေတြမွာ ေရွးျမန္မာအကၡရာ၊ ပါဠိဘာသာနဲ႔ ဆုေတာင္း လက္ေရးစာ ပါပါတယ္။ ဗုဒၶ နဲ႔ ေလာကနာထ ပံုေတာ္ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးပါတဲ့ ေျမပုံဘုရားေတြမွာ၊ ေလာကနာထပံုေတာ္ကို ညာေျခခ် နဲ႔ ဘယ္ေျခခ် ေျပာင္းျပန္ထုထားပါေသးတယ္။

အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီး ကိုယ္တိုင္ သြန္းလုပ္ပူေဇာ္တဲ့ ေလာကနာထ ေျမပံုဘုရား၊ ပုဂံ

အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီး ကိုယ္တိုင္ သြန္းလုပ္ပူေဇာ္တဲ့ ေလာကနာထ ေျမပံုဘုရား ေနာက္ေက်ာဘက္က လက္ေရးစာ။

“ဧေသာ ေလာကနာေထာ မဟာရာ
ဇသီရိအနိ႐ုဒၶေဒေဝနကေတာ
ဝိမုတၳတၳံသဟေတၳေနဝါတိ”

“ဤေလာကနာထ၏ ဆင္းတုေတာ္ကို သီရိအနိ႐ုဒၶေဒေဝအမည္ရွိေသာ မင္းႀကီးသည္ သံသရာဝဋ္ဆင္းရဲမွ ထြက္ေျမာက္ပါရျခင္းအက်ဳိးငွာ မိမိလက္ေတာ္ျဖင့္ သြန္းလုပ္ေတာ္မူသည္။”

အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီး ကိုယ္တိုင္ သြန္းလုပ္ပူေဇာ္တဲ့ ဗုဒၶနဲ႔ ေလာကနာထ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးပါ ေျမပံုဘုရားမ်ား၊ ပုဂံ

ထိလိုင္မင္းႀကီးေကာင္းမႈ အပယ္ရတနာဘုရား နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြမွာလည္း ေဗာဓိသတၱ ဆင္းတုေတာ္ေတြ ကို ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီ၊ ထိလိုင္မင္းႀကီးေကာင္းမႈ အပယ္ရတနာလႈိင္ဂူဘုရား၊ ပုဂံ

ထိလိုင္မင္းႀကီးရဲ႕ မဟာေဒဝီမိဖုရားႀကီး ႀတိေလာကဝ႗ံသကာ ေကာင္းမႈ ေျမပံုဘုရားရဲ႕ေအာက္ေျခမွာ ေရွးမြန္အကၡရာ၊ ပါဠိဘာသာနဲ႔ ပံုႏိွပ္စာတမ္းပါပါတယ္။

“ဧေသာ ဘဂဝါ ေလာကာ ႀတိဝတံသကာမဟာေဒဝီ
ယာ က ေတာ ဝိမုတၳတၳံ သဟေတၳ ေနဝါတိ”

ထိလိုင္မင္းႀကီးရဲ႕ မဟာေဒဝီမိဖုရားႀကီး ႀတိေလာကဝ႗ံသကာ ေကာင္းမႈ၊
ဗုဒၶနဲ႔ ေလာကနာထ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးပါ ေျမပံုဘုရား၊ ပုဂံ

ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းမွာ လက္ရာေကာင္းမြန္လွၿပီး အပ်က္အစီးလံုးဝမရွိတဲ့ ေပၚေတာ္မူ ေၾကးသြန္း အဝေလာကိေတသြာရ ဆင္းတုေတာ္ေတြကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ကသာနဲ႔ထီးခ်ဳိင့္နယ္ေတြမွာ ေရွးေဟာင္းဘုရားေတြ ၿပိဳပ်က္လို႔ေတြ႔ရတဲ့ ေပၚေတာ္မူဌာပနာ ေၾကးသြန္း အဝေလာကိေတသြာရ ဆင္းတုေတာ္ေတြဆိုရင္လည္း ပုဂံမွာေတြ႔ရတာေတြနဲ႔ ဆင္တူေနပါတယ္။

အဝေလာကိေတသြာရ၊ ဝရဒမုျဒာ၊ ပုဂံေခတ္၊
ေပၚေတာ္မူ၊ ပုဂံ

မံုရြာခ႐ိုင္၊ ယင္းမပင္ကရတဲ့ ဘုရားေလာင္း အဝေလာကိေတသြာရ တဆူမွာ လက္ႏွစ္ဖက္စလံုး ‘ဝရဒ’ မုျဒာနဲ႔ ထူးထူးျခားျခား ေတြ႔ရပါတယ္။ အဝေလာကိေတသြာရ လို႔ ေျပာႏိုင္တာက ‘လလိတာသန’ ထိုင္ပံု၊ ၾကာပလႅင္ နဲ႔ ပုခံုးႏွစ္ဖက္ေပၚက ၾကာပန္းေတြေၾကာင့္ပါပဲ။

အဝေလာကိေတသြာရ၊ ဝရဒမုျဒာ၊ ယင္းမပင္၊ မံုရြာခ႐ိုင္

ဘုရားေလာင္း အဝေလာကိေတသြာရ၊ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီ၊ အပယ္ရတနာလႈိင္ဂူဘုရား၊ ပုဂံ တာရာေဒဝီ၊ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီ၊ အပယ္ရတနာလႈိင္ဂူဘုရား၊ ပုဂံ

တိဗက္ နဲ႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတဝိုက္မွာ အေတြ႔ရမ်ားတဲ့ မၪၨဴသီရိ ဘုရားေလာင္းပံုေတြက ပဒုမာသန တင္ပ်ဥ္ေခြ ထိုင္ၿပီး ညာလက္မွာဓား၊ ဘယ္လက္က စာအုပ္ကိုင္ပါတယ္။

ဘုရားေလာင္း မၪၨဴသီရိ၊ တိဗက္

ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ မၪၨဴသီရိဘုရားေလာင္းပံုကို ပုဂံက အပယ္ရတနာလႈိင္ဂူဘုရားမွာ နံရံေဆးေရး ပန္းခ်ီေတြအျဖစ္နဲ႔ပဲ ေတြ႔ရပါေသးတယ္။ ဒူးတဖက္ေထာင္၊ ဒူးတဖက္လွဲ ရာဇလိတာသန နဲ႔ထုိင္ၿပီး လက္ႏွစ္ဖက္စလံုးမွာ ေပစာ စာအုပ္၊ လက္တဖက္စီမွာ ဓားနဲ႔လွံ၊ ညာလက္မွာ ၾကာပန္း၊ ဘယ္လက္မွာဓား စသျဖင့္ အမ်ဳိးစံုေတြ႔ရပါတယ္။

ဘုရားေလာင္း မၪၨဴသီရိ၊ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီ၊
အပယ္ရတနာလႈိင္ဂူဘုရား၊ ပုဂံ

မင္းဝတ္တန္ဆာ အျပည့္အစံုဝတ္မထားပဲ၊ ေခါင္းမွာ မကုဋ္ေဆာင္းထားတာနဲ႔ သကၤန္း႐ံု ျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုယ္အထက္ပိုင္းမွာ စလြယ္၊ ကိုယ္က်ပ္အဝတ္ နဲ႔ ခ်က္ဖံုးပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ဝတ္ထားၿပီး၊ ဗုဒၶရဲ႕ပံုေတာ္မ်ဳိးကိုပါ ေရာေႏွာေပါင္းစပ္ ထုလုပ္ထားရင္ မင္းဝတ္ဘုရား၊ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ဘယ္လက္ကို အပၚလွန္ထားၿပီး၊ ညာလက္နဲ႔ ေျမႀကီးကို ထိထားတဲ့ပံုပါ။ ဘူမိဖႆမုျဒာ လို႔ေခၚပါတယ္။ ပုဂံ၊ အင္းဝ၊ ေညာင္ရမ္း၊ ကုန္းေဘာင္၊ အမရပူရ၊ ရတနာပံု ေခတ္အဆက္ဆက္က လက္ရာ မင္းဝတ္ဘုရားေတြကို ရပ္ေတာ္မူပံုေတာ္ေတြအပါအဝင္ မုျဒာမ်ဳိးစံုနဲ႔ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

မကိုဋ္ေဆာင္း မင္းဝတ္ဘုရား၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ေဝသာလီေခတ္၊ ေျမာက္ဦး၊ ရခိုင္ျပည္နယ္

မကိုဋ္ေဆာင္း သကၤန္း႐ံု မင္းဝတ္ဘုရား၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ပုဂံေခတ္ဦး၊
မကိုဋ္ေဆာင္း မင္းဝတ္ဘုရား၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ပုဂံေခတ္ မကိုဋ္ေဆာင္း မင္းဝတ္ဘုရား၊ ၾကာပလႅင္၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ၁၇-၁၈ ရာစု

မကိုဋ္ေဆာင္း မင္းဝတ္ဘုရား၊ ေျပာ့ပလႅင္၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ၁၇-၁၈ ရာစု

မကိုဋ္ေဆာင္း မင္းဝတ္ဘုရား၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ဦး၊ ပင္းဒယလိႈင္ဂူ

မကုိဋ္ေဆာင္း မင္းဝတ္ဘုရား၊ အဘယ-ဝရဒ မုျဒာ၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္

မကိုဋ္ေဆာင္း မင္းဝတ္ဘုရား၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ရတနာပံုေခတ္

မင္းဝတ္ဘုရား၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ မဟာမုနိ၊ မႏၱေလး၊

မူလသကၤန္း႐ံု၊ ထပ္ဆင့္ မင္းဝတ္ ဘုရား၊ ဘူမိဖႆမုျဒာ၊ ရတနာပံုေခတ္၊ ေက်ာက္ေတာ္ႀကီးဘုရား၊ မႏၱေလး၊

ျမန္မာျပည္အတြင္းမွာေတြ႔ရတဲ့ မင္းဝတ္ဆင္းတုေတာ္ေတြက သမိုင္းေၾကာင္းမွာ အေရးပါပါတယ္။ မင္းဝတ္ ဆင္းတုေတာ္ေတြကို လက္ရွိေတြ႔ရတဲ့ ေဒသေတြမွာ ထုလုပ္တာျဖစ္ေစ၊ တျခားတေနရာက ေျပာင္းေရႊ႕ သယ္ေဆာင္လာတာပဲ ျဖစ္ေစဦးေတာ့၊ ယံုၾကည္မႈ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အႏုပညာသမိုင္း နဲ႔ ေနရာေဒသေတြရဲ႕ ကူးသန္း ဆက္သြယ္ပံုအေၾကာင္း သမိုင္းသုေတသနျပဳ ေလ့လာဖို႔ရာအတြက္ အားထားရမယ့္ ကြင္းဆက္ေကာင္းေတြ ျဖစ္္ၾကပါတယ္။


အထူးေက်းဇူးတင္စြာျဖင့္ ကိုးကားျခင္း

(၁) အပယ္ရတနာ လိႈင္ဂူဘုရား (သီရိပ်ံခ်ီ ဦးျမ)၊ စက္တင္ဘာ ၁၉၆၈
(၂) ေရွးေဟာင္းအုတ္ခြက္႐ုပ္ပြား ဆင္းတုေတာ္မ်ား၊ ပ၊ ဒု (သီရိပ်ံခ်ီ ဦးျမ)၊ စက္တင္ဘာ ၁၉၆၁
(၃) ျမန္မာ့႐ိုးရာ ပဋိမာသိပၸံပညာ၊ အာသနပလႅင္ေတာ္ႏွင့္ ဝါဟနစီးေတာ္ယာဥ္မ်ား (စဝ္ထြန္းမွတ္ဝင္း)၊ ၁၉၈ဝ
(၄) ေျမာက္ပိုင္းဗုဒၶဘာသာ မဟာယာနဂုိဏ္း (အမ်ဳိးသားပညာဝန္ ဦးဖိုးက်ား)၊ တ-အႀကိမ္၊ ၾသဂုတ္လ၊ ၁၉၇၇
(၅) ဇမၺဳပတိခၽြတ္ခန္း (ပါဠိဆရာေဘ)၊ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၂၈၆
(၆) နယ္လွည့္ရာဇဝင္ (ေဒါက္တာသန္းထြန္း)၊ ပထမတြဲ၊ ေမလ ၁၉၆၈
(၇) ပင္းဒယေရႊဥမင္ေစတီ ႏွင့္ ပင္းဒယဂူသမိုင္း (ေဒါက္တာသန္းထြန္း ႏွင့္ သိန္းသန္းထြန္း)၊ စက္တင္ဘာ ၁၉၈၂
(၈) သမိုင္းဝင္ ပုဂံေစတီပုထိုးမ်ား (ဦးသန္းေဆြ)၊ ၁၉၇၅
(၉) ပုဂံငလ်င္ႏွင့္ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ (ေမာ္ကၽြန္းစိုးျမင့္)
(၁ဝ) ျမန္မာမႈသုေတသနစာ (ဝင္းေမာင္-တမၸဝတီ)၊ ဇြန္လ ၂ဝဝ၆
(၁၁) နံရံပန္းခ်ီမွေျပာေသာ ပုဂံေခတ္ပုံရိပ္မ်ား (စႏၵာခင္)၊ ဧၿပီလ၊ ၂ဝဝ၇
(၁၂) Burma Art and Archaeology (Alexandra Green and T. Richard Blurton) 2002